No 5

Al meer dan 90 jaar geleden werd Chanel No 5 op de markt gebracht. Volgens de publicaties over parfumverkopen is het nog steeds een zeer populair parfum. Het is een beetje afhankelijk van het jaar en het land, maar het staat meestal in de top 3 en vaak op de eerste plaats, alweer bijna een eeuw het best verkochte parfum.

Aan de andere kant: als je mensen blind laat kiezen, dat wil zeggen door ze alleen te laten ruiken, is Chanel No 5 lang niet altijd het meest gekozen parfum, sterker nog, overtuigde aanbidders van deze geur kunnen Chanel No 5 niet altijd uit een line up van een aantal bekende parfums terug vinden. De naam van het parfum en de bijbehorende mythe is kennelijk meer van belang voor de verkoop dan de geur an sich.

Dat is natuurlijk niet vreemd, bij cosmetica speelt als regel de emotie een zeer grote, zo niet de enige rol. Bij parfums is dat alleen maar sterker. Waar je bij een crème nog wel een redelijk geloofwaardig pseudowetenschappelijk verhaaltje kan verzinnen waardoor de gebruiker werkelijk gelooft dat de huid er beter van wordt kan je dat bij een parfum minder makkelijk. 

Je ziet dat mooi in sommige reclames waarin nu vaak een grap wordt gemaakt van de aloude claim van parfums en geuren: namelijk dat je er seksueel aantrekkelijker van wordt. Een doorsnee man spuit zich vol met een of andere geur en binnen kilometers omtrek komen alle vrouwen er op af als een moderne rattenvanger van Hamelen.

Foto van Wikipedia

Ander leuk feitje over Chanel No 5 is dat het parfum dat je nu koopt heel anders van samenstelling is dan het parfum uit 1921. Een deel van de geurstoffen die toen gebruikt werd zijn nu niet meer toegestaan, dan wel is het gebruik aan banden gelegd. In Chanel No 5 zat bijvoorbeeld een flink percentage nitromusken, tegenwoordig mogen deze nog maar beperkt worden gebruikt. In de loop van de tijd zijn deze beetje bij beetje vervangen door andere geurstoffen. Niet te snel, het publiek mocht er natuurlijk niet te veel van merken.

Deze ontwikkeling gaat overigens door. Niet zozeer doordat er regelmatig nieuwe vervelende aspecten van geurstoffen worden ontdekt. Al langer gebruikte geurstoffen zijn zo goed onderzocht dat daar weinig meer aan te ontdekken valt en nieuwe geurstoffen worden eerst uitgebreid onderzocht voor ze op de markt komen.

Er zijn twee andere oorzaken voor deze ontwikkeling. De eerste is een steeds verder gaande behoefte de veiligheidsgrenzen te verleggen. Dat heeft onder meer te maken met angst door onwetendheid bij zowel de meeste beleidsmakers en politici als hun kiezers. 

Voor een deel heeft het te maken met het feit dat bepaalde vervelende aspecten met de tijd komen. Zo ontstaat een allergie voor geurstoffen vaak pas na langer gebruik. In eerste instantie heeft niemand er last van, dan een paar en dan zijn het er zoveel dat er maatregelen worden genomen. Naast de eigenschappen van de stof speelt ook het gebruik ervan een rol. Een sterk allergene maar zeer dure geurstof zal het langer volhouden dan een veel minder allergene geurstof die massaal gebruikt wordt: in shampoo, afwasmiddel en deodorant.

Maakt dat voor Chanel No 5 uit? Nee, de parfumeurs van Chanel blijven continue aan de formulering werken en passen het voorzichtig aan, voor het grote publiek is dat voldoende.

Heliotropine

Heliotropine ofwel piperonal. Alleen al het gebruik van deze woorden in dit blog zal zorgen dat de controlerende instanties een klein alert ontvangen: heliotropine is niet alleen een belangrijke geurstof, maar ook een onmisbare, lastig te vervangen of na te maken grondstof voor XTC.

Dat is vooral heel jammer voor de parfumamateurs, waar een bonafide professionele gebruiker in de geurstofindustrie zonder problemen een vergunning krijgt voor het bezit van heliotropine is dat voor anderen moeilijk. Met dank aan internet zal het wel lukken dit illegaal uit Azië te importeren, maar makkelijk is anders.

Als het nu een makkelijk misbare stof zou zijn was het een ander verhaal, maar het is juist een belangrijke geurstof. In Perfumer & Flavourist van maart/april 1989 wordt gesteld dat het op de 15e plaats komt van veel gebruikte geurstoffen in de fijne parfumerie. Hoewel het inmiddels 25 jaar verder is vermoed ik dat het nog steeds op ongeveer die plek staat.

IFF heeft een all-round vervanger voor Heliotropine: Heliotropex N. Het lijkt me haast onmogelijk heliotropine in alle gevallen te vervangen door wat dan ook, maar het is fijn als er opties zijn. Naast Heliotropex N zijn er verschillende andere mogelijkheden, alleen zal in de meeste gevallen de balans tussen de verschillende geurstoffen en top, hart en basis opnieuw gevonden moeten worden.

Kamperfoeliegeur: heliotropine is gebruikelijk

Mijn persoonlijke favoriet voor het om heliotropine heenwerken is benzoë Siam resinoide. Het heeft dezelfde balsamische geur als heliotropine, alleen is het minder sterk en meer een basisnoot. Heliotropex N bevat onder andere een flinke hoeveelheid veratrumaldehyde: ook een fijne balsamische geur, maar minder sterk en minder poederachtig dan benzoë Siam resinoide: nog steeds een basisnoot.

Ook de andere geurstoffen die ingezet kunnen worden zijn vooral basisnoten: benzylsalicylaat, vanilline, vanille absolue, om er een paar te noemen. Heliotropine is in veel gevallen meer een hartnoot. De amateurparfumeur zal dus al haar of zijn kunnen moeten inzetten om de vervangende geuren meer naar het hart te trekken.

Een truc die ik daarvoor gebruik is een kleine hoeveelheid etherische olie ylang ylang III, hoewel het in mindere mate ook wel met benzylpropionaat lukt: het lijkt de balsamische kant van het parfum wat omhoog te trekken, maar het lukt niet altijd en ylang ylang  psat niet bij elk parfum waar je heliotropine zou willen gebruiken.

Het blijft dus aanmodderen voor de beginner en amateur, maar dat is ook een mooie leerschool.

Eau de cologne

Misschien wel de meest klassieke geur die nog steeds gemaakt wordt is eau de cologne. Twee Keulse bedrijven maken een eau de cologne, maar daarnaast zijn en waren er vele andere die het doen en deden.

Farina is de kleinere Keulse fabrikant van eau de cologne. Volgens eigen zeggen het oudste nog bestaande parfumhuis: sinds 1709. Hun eau de cologne is relatief kruidig en minder bloemig.
Het andere Keulse eau de cologne merk is 4711 van Mäurer & Wirtz. Veel bekender dan Farina en een veel groter marktaandeel. Komt wellicht door de meer bloemige geur.

Elk kenmerkend eau de cologne heeft in basis een aantal geuraspecten, deze zijn noodzakelijk, anders is het niet als eau de cologne herkenbaar. Het belangrijkste is dat minimaal de helft van de geurcomponent bestaat uit citroen en bergamot, vaak voor minimaal een belangrijk deel gemaakt door etherische olie van deze vruchten. Verder zit er een oranjebloesem aspect in, bijvoorbeeld van etherische olie van oranjebloesem (neroliolie). Vaak, maar niet noodzakelijk ook iets van sinaasappel of mandarijn.


Deze basis is gelijk, vervolgens zijn er twee richtingen mogelijk, die van Farina met kruidige geuren van lavendel, tijm, rozemarijn en dergelijke en die van 4711 met jasmijn, roos en andere bloemige geuren.

Door de sterke merknaam eau de cologne maken beide huizen diverse andere geuren waar de term 'eau de cologne' in voorkomt, maar die in feite iets heel anders zijn. Farina heeft een cuir de russie geur, een klassieke leergeur en 4711 een serie met geuren als mandarijn en kardamom.

Een recept:
12 druppels etherische olie van Bergamot
8 druppels etherische olie van Citroen
6 druppels etherische olie van Sinaasappel (zoet)
2 druppels etherische olie van Lavendel
10 druppels Benzoëtinctuur
Met 96% zuivere alcohol (of bijvoorbeeld Cosmetisch haarwater van De Hekserij) aanvullen tot 50 ml. Eventueel kan een deel van de alcohol worden vervangen door water. In dit geval doet de royale hoeveelheid sinaasappelolie dienst als oranjebloesemcomponent.

Foto van Wikipedia

Here comes the good news

Perfumer & Flavourist van augustus kwam een paar dagen geleden binnen. Eén van de artikelen ging over strategiën die kleinere en middelgrote bedrijven binnen de geur- en smaakstofindustrie moeten voeren om te overleven en/of succesvol te zijn. Uiteraard trok het mijn interesse.

Ergens halverwege het artikel was er na het nodige doe-dit-niet ook "goed nieuws":

The days are gone when perfumers or flavourists could launch a new company based on their experience, a few (potential) client relationships and minimal capital. Today, regulatory compliance alone requires substantial investment in people and systems, in effect creating a barrier to entry.

Hoewel ik snap dat dit goed nieuws is voor de bestaande kleinere bedrijfjes is het slecht nieuws voor de bedrijfstak als geheel. Kleine bedrijfjes zijn (noodgedwongen) innovatiever, vullen niches, houden de grotere bedrijven scherp, pakken nieuwe ontwikkelingen op.

Het artikel stelt verder dat je minimaal een startkapitaal van 5-10 miljoen US dollar nodig hebt om serieus te beginnen.

Eerder in het artikel de "top 10" qua omzet van fabrikanten van geur- en smaakstoffen. De top 5 heeft een gemeenschappelijke omzet van ruim 12 miljard US dollar. Op een totale omzet van ruim 20 miljard US dollar is dat ruim 60%. De top 10 heeft een omzet van 14,8 miljard US dollar, dus bijna 75% van de omzet.

Al met al betekent dat dat er nog een heleboel kleine en middelgrote bedrijven moeten zijn, nu maar hopen dat daar in elk geval een broodnodig deel van blijft bestaan in de toekomst.

Geranium

Als de roos de koningin van de bloemen is, dan is de citroengeranium (Pelargonium Graveolens) haar lelijke nichtje.

Hoewel lelijk? De geur van geranium is veel gebruikt in parfums, met name ook in herengeuren. Misschien deels als vervanger voor rozengeuren, maar ook de eigen kwaliteit van geranium heeft bijgedragen aan het vele gebruik.

De bekendste geraniumgeurstof is de etherische olie die door stoomdestillatie wordt verkregen uit de blaadjes en takjes (niet de bloemen) van de citroengeranium.

De geur van geraniumolie wordt hoofdzakelijk door twee componenten veroorzaakt. De eerste component bestaat uit de rozenalcoholen citronellol en geraniol, esters daarvan en wat linalool.

Verder een groen aromatische component die vooral wordt gevormd door menthon en isomenthon. Deze laatste component wordt vooral gewaardeerd in de Bourbon geraniumolie.

Persoonlijk ben ik een liefhebber van de Chinese geraniumolie. Deze kenmerkt zich door een relatief grote hoeveelheid citronellol (rond de 40% in plaats van ruim 20%), uiteraard ook meer citronellol esters en minder geraniol. Omdat er daarnaast relatief veel roos oxide in de Chinese olie zit is de dry out erg rozig. De groene component lijkt veel op die van de Bourbon olie, de Afrikaanse geraniumolie is meer rozig en minder groen.

Als naturaliser in parfums met groen en roos (en daar werk ik veel mee) is geraniumolie een zeer goede keuze, zelfs als je een heel andere kant uit wilt. In Fougères is geranium een populaire hartnoot, maar in kleinere hopeveelheden is het zeer breed inzetbaar. Door het hoge percentage alcoholen is geraniumolie ook geschikt als zeepparfum.

VOC-mentaliteit (2)

Hoewel het niet "iemands" schuld is dat het grootste deel van de Nederlandse geurstofbedrijven in buitenlandse handen zijn gekomen bij de golven van fusies die er in de afgelopen eeuw hebben plaats gevonden, is het wel een verarming. Omdat er nu weinig mogelijkheden zijn voor een carièrre in de Nederlandse geurstoffenwereld wordt de basis dunner en zullen de resterende activiteiten mogelijk ook verdwijnen: het einde van een hele cultuur.

De vraag is nu of we dit erg moeten vinden. Het monopolie van de VOC op de handel in kruidnagelen was misschien goed voor dat handjevol Amsterdamse zakenlieden dat er rijk van werd, maar als die situatie nu nog steeds zou bestaan zouden ook maar weinig mensen zich het gebruik van kruidnagelen kunnen veroorloven. Voor de mensheid was het niet zo'n goede situatie.

Het ontwikkelen van nieuwe geurstoffen en het doen van voldoende onderzoek naar het veilige gebruik ervan kost een boel geld, dat is ook niet eenvoudig voor kleine bedrijven, zeker niet met de steeds strenge worden de wetgeving op dit punt.

Aan de andere kant vormt zich hierdoor ook een steeds grotere niche. Door de fusies zijn diverse specialiteiten verdwenen waar op zich nog wel een -kleinere- vraag naar zou kunnen zijn.

Het wachten is op een Nederlands bedrijf dat voldoende VOC menatliteit heeft om zich op deze niche markt te storten voordat de Britten, Spanjaarden, Fransen en Portugesen hem voor zijn.

Aldron: Vandaag echt geweldig

Het schijnt dat ik geneigd ben iets te vaak te zeggen dat een bepaalde geurstof echt geweldig is. Ik krijg dan wel eens de respons dat ik elke geurstof geweldig vind. Om dat een beetje te voorkomen houd ik het maar op dat ik de betreffende stof vandaag echt geweldig vind.

Vandaag is dat zonder twijfel Aldron, een specialty van Symrise. Symrise beschrijft Aldron zelf als a very special animalic amber note with great diffusion and powerful lingering character. Het amber slaat deze keer denk ik op de labdanumachtige kant die het heeft, maar daarnaast is het dierlijke aspect onmiskenbaar: lekker vies dierlijk, aspecten van zweet, een pittige specerijgeur met groene galbanumachtige pieken, een beetje paard zelfs.

Het lijkt me uitermate geschikt voor een ouderwets herenparfum met galbanum in de top, roos en anjer in het hart en sandelhout in de basis. Met wat Aldron en bijvoorbeeld thee absolue kan dat een wat modernere echt geweldige geur worden.